Als onderdeel van de derde en laatste periode van staatsaanleg is op 15 juni 1884 de spoorlijn Groningen – Delfzijl geopend. Veertig jaar eerder zijn er al plannen voor een spoorwegverbindingen met de havenstad. Een aannemer uit de plaats vraagt in 1845 een concessie aan voor een spoorlijn tussen Harlingen en Leer via Leeuwarden en Groningen en een spoorlijn van Zwolle via Groningen naar Delfzijl. Ook Engelse partijen zijn geïnteresseerd in de verbindingen met het Duitse achterland. De plannen vervallen door geldgebrek. Harlingen krijgt in de loop van de jaren ’60 van de negentiende eeuw bij de eerste staatsaanleg alsnog de verbinding met het Duitse achterland. Delfzijl moet nog twintig jaar wachten. De 38 kilometer lange spoorlijn wordt een jaar na de opening nog enkele kilometers doorgetrokken naar de haven. In 1893 legt de GLS vanuit Sauwerd een lokaalspoorweg naar Roodeschool aan. De SS exploiteert het traject en laat de meeste treinen dan ook van en naar Groningen rijden. In 1910 bereikt de NOLS-lijn uit Zuidbroek Delfzijl. En in 1929 krijgt de stad via de Woldjerspoorweg een tweede verbinding met Groningen. Vijf jaar later volgt de sluiting van de NOLS-lijn en enkele jaren later wordt ook de Woldjerspoorweg alweer gesloten. De staatslijn naar Delfzijl blijft voor zowel het reizigers- als het goederenvervoer in gebruik.
 |
|
| Spoorlijn Groningen – Delfzijl |
|
| geopend: | 15 juni 1884 |
| lengte: | 37,9 km |
| geëlektrificeerd: | nvt |
| huidige stations: | Groningen, Groningen Noord, Sauwerd, Bedum, Stedum, Loppersum, Appingedam, Delfzijl West, Delfzijl |
| exploitatie door: |
Arriva |
De spoorlijn is voornamelijk aangelegd voor de ontsluiting van de haven van Delfzijl. Een jaar na de opening van de verbinding wordt de eerste havenlijn aangelegd. Met de uitbreiding van de haven wordt ook de havenlijn en het aantal emplacementen steeds verder vergroot. Uiteindelijk is de havenlijn ruim zeven kilometer lang.
Het baanvak Groningen – Sauwerd groeit in de jaren ’80 uit tot één van de drukstbereden enkelsporige spoorlijnen van Nederland. Niet alleen de reizigerstreinen van Groningen naar Roodeschool en Delfzijl maken gebruik van het traject, ook diverse goederentreinen naar beide plaatsen en de Eemshaven zorgen voor extra druk op de capaciteit. De verdubbeling van het traject wordt in 1988 dan ook opgenomen op de lijst van Rail 21 projecten. Het duurt nog tot november 2000 voordat de werkzaamheden beginnen. Uiteindelijk is voorlopig alleen het baanvak Groningen Noord – Sauwerd verdubbeld. In 2003 is het dubbelsporige traject inclusief de indrukwekkende Walfridusbrug over het Van Starkenborghkanaal in gebruik genomen.
DIENSTREGELING
De eerste dagen rijden dagelijks zo’n vijf treinen tussen Groningen en Delfzijl. In de daaropvolgende decennia neemt het aantal diensten slechts met enkele treinen toe. Na de Tweede Wereldoorlog wordt tussen beide plaatsen een volledige uurdienst ingevoerd. In de loop van de jaren ’60 zet NS ook enkele sneltreinen op het traject in. Deze treinen stoppen onderweg alleen in Groningen Noord en Appingedam. Sauwerd wordt voortaan door vrijwel alle treinen op het traject overgeslagen en enkel bediend met de treinen van en naar Roodeschool. Belangrijke reden is de beperkte capaciteit door de aanwezigheid van slechts één perron. Met het invoeren van de nieuwe dienstregeling in mei 1970 blijft slechts één sneltrein over. Ook deze verdwijnt enkele jaren later uit het spoorboekje.
In de loop van de jaren ’80 stoppen de treinen van en naar Delfzijl weer in Sauwerd. Het station krijgt in 1987 ook een perron langs het tweede spoor, maar wordt sindsdien juist weer overgeslagen door de treinen van en naar Roodeschool. Dat jaar wordt tussen Groningen en Delfzijl een halfuursdienst ingevoerd. De treinen slaan beurtelings Bedum danwel Stedum over. In de avonduren en op zon- en feestdagen rijden de treinen in een uurdienst en stoppen op elk station. In mei 1992 stoppen alle treinen weer in Bedum en Stedum. Vanaf december 2007 stoppen ook de treinen van en naar Roodeschool weer in Sauwerd.
 |
 |
 |
 |
MATERIEELINZET
Na bijna vijftig jaar stoomtractie verschijnen eind 1932 de eerste Motorrijtuigen van de types OmBC en OmC in de reizigersdienst op de staatslijn. De rijtuigen rijden al vanaf de zomer van 1929 vanuit het depot in Delfzijl naar Zuidbroek en via de Woldjerspoorweg naar Groningen. In 1938 worden laatstgenoemde spoorlijn en het depot in Delfzijl gesloten en wordt de volledige treindienst tussen Delfzijl en Groningen weer met stoomtractie gereden. In oktober 1953 wordt het nieuwe Plan X materieel op de verbinding geïntroduceerd. Vier maanden later verdwijnen de laatste stoomlocomotieven uit de reizigersdienst tussen Groningen en Delfzijl. Vanaf begin jaren ’70 rijdt NS tijdens de spits regelmatig met trek-duwtreinen met diesellocomotieven uit de serie 2200 en rijtuigen van het type Plan E op de verbinding.
Per 21 november 1981 neemt het DH-materieel de treindienst over van het oude dieselmaterieel. In de zomer van 2007 vervangt Arriva de Wadlopers door de nieuwe GTW treinstellen.