In oktober 1856 neemt de Aken-Maastrichtse Spoorweg-Maatschappij de spoorlijn tussen Hasselt en Maastricht in gebruik. Na een korte opleving zorgt de komst van de IJzeren Rijn ervoor dat de lijn voornamelijk al snel enkel van regionaal belang is. Bovendien krijgt de lijn in Maastricht vanaf 1903 een groot goederenstation en diverse bedrijfsaansluitingen. In april 1954 wordt het reizigersvervoer tussen Hasselt en Maastricht beëindigd. Het goederenvervoer tussen Maastricht en Lanaken en de bediening van goederenstation Maastricht Boschpoort zijn in 1990 gestaakt. De NMBS sluit de verbinding tussen Lanaken en de aansluiting op de lijn Hasselt – Luik twee jaar later.
Al in 1831 zijn er plannen voor een ‘IJzeren Rijn’ tussen Antwerpen en het Duitse achterland. De lijn is gepland Zuid-Limburg dat, met uitzondering van Maastricht, dan nog tot België behoort. Desondanks moet de stad wel een station krijgen. Omdat niet duidelijk is of de grenzen nog wijzigen, kiest de Belgische regering voor een verbinding via Liège en de Ardennen. De plannen voor een spoorlijn tussen Hasselt, Maastricht en Aachen blijven echter bestaan.
In 1853 verleent de Belgische regering aan de Aken-Maastrichtse Spoorweg-Maatschappij de concessie voor de aanleg van een spoorlijn tussen Hasselt en Maastricht. De spoorlijn tussen Maastricht en Aachen, eveneens van de AM, komt datzelfde jaar gereed. De AM neemt de verbinding in oktober 1856 in gebruik. Tegelijkertijd neemt de spoorwegmaatschappij de exploitatie van de spoorlijn Hasselt – Landen over van de Belgische staatsspoorwegen, de État. Omdat beide spoorlijnen in Hasselt in een kopstation eindigen, legt de AM in 1856 een verbinding tussen beide lijnen aan. In Maastricht eindigen beide lijnen van de AM eveneens in een kopstation. Hier kiest de AM ervoor de doorgaande treinen te laten kopmaken. Omdat de spoorlijn naar Hasselt dicht langs de binnenstad loopt, krijgt Maastricht hier een tweede station: Maastricht Boschpoort. Vanwege de geringe belangstelling is het station vijf jaar later alweer gesloten.
In 1864 gaan verschillende particuliere Belgische spoorwegmaatschappijen samenwerken onder de naam Chemins de fer Grand Central Belge. De GCB neemt in 1867 ook de exploitatie op de spoorlijn Landen – Maastricht – Aachen over en krijgt hiermee een korte rechtstreekse treinverbinding tussen Antwerpen en Aachen. De spoorwegmaatschappij legt in de daaropvolgende jaren echter de IJzeren Rijn aan en geeft na afspraken met de État voor het internationale spoorvervoer de voorkeur aan de nieuwe verbinding via Weert en Roermond. Bovendien hoeven doorgaande goederentreinen via de nieuwe verbinding niet langer kop te maken in Maastricht.
Op 10 mei 1940 is de spoorbrug over de Maas bij Maastricht door de Nederlandse militairen vernield om de Duitse opmars te vertragen. Vijf maanden later is de brug weer berijdbaar. Op 8 september 1944 is de brug terugtrekkende Duitsers opgeblazen. Ook de middenpijler raakt hierbij geheel verwoest. Vier maanden later is een noodbrug gereed en wordt het treinverkeer over de verbinding hersteld.
In april 1954 wordt het reizigersvervoer tussen Hasselt en Maastricht beëindigd. Het perron in Maastricht maakt plaats voor een nieuw busstation. De noodbrug over de Maas is zeven jaar later vervangen door een nieuwe spoorbrug. Het goederenvervoer tussen Maastricht en Lanaken en de bediening van het goederenstation Boschpoort zijn in 1990 gestaakt. De NMBS sluit de verbinding tussen Lanaken en de aansluiting op de lijn Hasselt – Luik twee jaar later.
Al snel na het beëindigen van het goederenvervoer ontstaan alweer plannen voor de reactivering van de verbinding. Er zijn zowel plannen voor een tramverbinding tussen Hasselt en Maastricht als het hervatten van het goederenverkeer. Uiteindelijk wordt in 2007 begonnen met het opknappen van het traject tussen Maastricht en Lanaken. Naast het weghalen van beplanting op en langs het tracé zijn diverse viaducten en de Maasbrug bij Maastricht gerenoveerd. De brug over de Zuid-Willemsvaart is zelfs compleet vernieuwd. In 2009 is het Nederlandse deel van het traject gereed. Het Belgische deel volgt een jaar later. Direct aan de Belgische zijde van de grens is de Albert Terminal aangelegd. In juni 2011 rijdt voor het eerst in ruim twintig jaar weer een goederentrein tussen Maastricht en Lanaken. Hierna is de spoorlijn nog amper gebruikt. De Belgische plannen voor de ombouw van een deel van de spoorlijn tot geëlektrificeerde sneltramlijn worden intussen steeds concreter. Begin 2014 valt het besluit voor de aanleg van een sneltramverbinding tussen Hasselt en Maastricht. Terwijl de verbinding tussen Hasselt en Bilzen naast de bestaande spoorlijn komt te liggen, wordt tussen Bilzen en Maastricht grotendeels gebruik van het tracé van de voormalige AM-lijn. Door verschillende inzichten, onder andere over het verloop van het tracé in Maastricht, gaan de ontwerpers in 2016 voor een geheel nieuw plan terug naar de tekentafel. In september dat jaar stopt de Infrabel bovendien met het onderhoud van de spoorlijn. In mei 2020 besluit de Belgische infrabeheerder het inmiddels vervallen en gevandaliseerde baanvak definitief uit exploitatie te nemen. ProRail heeft twee jaar eerder al verzocht om het Nederlandse deel van het railnet te onttrekken. De plannen voor een tramlijn zijn er dan nog steeds. Al zal de lijn al voor de spoorbrug over de Maas in Maastricht afbuigen naar de binnenstad. Begin 2022 geven ProRail en de gemeente Maastricht aan de spoorbrug af te willen breken waarmee de terugkeer van het goederenvervoer op de lijn in ieder geval definitief van de baan is. In mei dat jaar gaan ook de plannen voor de tramverbinding definitief de prullenbak in.
Dienstregeling
De AM laat na de opening van de nieuwe spoorlijn dagelijks vijf rechtstreekse treinen tussen Aachen en Landen rijden. Ook rijden enkele treinen tussen Landen en Maastricht en tussen Aachen en Maastricht. Het grootste deel van de treinen stopt in het Hasseltse kopstation. Een enkele trein rijdt via het station Hasselt Halte aan de verbindingsbaan. Door de concurrentie op het Belgische spoorwegnet wordt de lijn niet direct een groot succes. Na de overname door de GCB neemt het treinverkeer op de verbinding enigszins toe. Zo rijden uiteindelijk dagelijks enkele treinen tussen Aachen , Maastricht en Aerschot. Hier wordt de trein gesplitst in een deel naar Antwerpen en een deel naar Leuven en Brussel.
De aanleg van de IJzeren Rijn zorgt er echter voor dat het meeste goederenvervoer tussen de Antwerpse haven en het Duitse achterland via Weert en Roermond wordt afgehandeld. Na de Eerste Wereldoorlog krijgt België via de Montzenlijn een rechtstreekse verbinding met Duitsland over het eigen grondgebied en neemt het belang van de lijn nog verder af. In de jaren ’30 rijden dagelijks nog zo’n drie treinen tussen Hasselt en Aachen via Maastricht. Vanaf het eind van de Tweede Wereldoorlog tot het beëindigen van het reizigersvervoer rijden dagelijks slechts twee reizigerstreinen tussen Maastricht en Hasselt.
Na de eeuwwisseling laat de gemeente Maastricht enkele honderden meters ten zuiden van het oude station Boschpoort een nieuw goederenstation aanleggen. De Staatsspoorwegen nemen het goederenstation Maastricht Boschpoort in 1903 in gebruik. Het uitgebreide emplacement is modern ingericht en kent onder andere een douanekantoor, enkele laad- en losplaatsen en een aantal loodsen, waaronder een groot complex van Van Gend & Loos. Verschillende fabrieken in de omgeving zijn op het emplacement aangesloten. Om het nieuwe goederenstation vanuit het Maastrichtse hoofdstation te bereiken, moeten de treinen na de oversteek van de Zuid-Willemsvaart doorrijden naar het kleine emplacement van het vroegere station aan de hoofdlijn en hierna terugsteken naar het nieuwe emplacement. De omloopmogelijkheid voor locomotieven verdwijnt in de loop der jaren. In 1954 sluit het douanegebouw. Een jaar later is het gebouw gesloopt.
In 1990 staakt NS de bediening van het goederenstation. De daaropvolgende jaren is het gebied enigszins opgeruimd. Zo verdwijnen alle wissels en een aantal sporen. De rest van het terrein is als onderdeel van het Frontenpark bewaard en in 2001 benoemd tot gemeentelijk monument. Ook de spoorbrug over de Maas krijgt dat jaar die status.
Bekijk hier de restanten van de spoorlijn Maastricht – Lanaken en het goederenstation Boschpoort.