Het stationsgebouw van Roosendaal op 2 september 2014. Op de foto zijn vooral de linker bouwdelen uit 1905 zichtbaar.
Station Roosendaal
Rsd
Opening: 3 juli 1854
Spoorlijn(en): Lage Zwaluwe – Roosendaal – Antwerpen km 22,8
  Roosendaal – Breda km 0,0
  Roosendaal – Vlissingen km 0,0
Links: Sporenplan  
  NS Stationsinfo  

In 1854 neemt de de Société Anonyme des Chemins de Fer d’Anvers à Rotterdam de spoorlijn van Antwerpen naar Zevenbergen en de zijtak van Roosendaal naar Breda in gebruik. Roosendaal is hierbij naast de eerste grensovergang met België ook het eerste station in Nederland waar meerdere lijnen samenkomen. Het eenvoudige symmetrische rechthoekige stationsgebouw is twee verdiepingen hoog. Beide uiteinden van het gebouw hebben zowel aan straat- en perronzijde een puntgevel. Negen jaar na de opening komt vanuit Roosendaal het eerste deel van de Zeeuwse Lijn gereed. De Staatsspoorwegen laten het bestaande stationsgebouw in 1866 voor de extra stationsdiensten aan beide zijden uitbreiden met een korte lage vleugel. In 1887 is het stationsgebouw opnieuw uitgebreid. Beide korte zijvleugels uit 1866 worden vervangen door aanzienlijk langere exemplaren die bovendien wat hoger zijn. Voor het oudste deel van het gebouw komt aan de straatzijde uitbouw met luifel. Al snel zijn het gebouw en het emplacement opnieuw te krap en is uitbreiding op de huidige locatie niet meer mogelijk.

Na de eeuwwisseling is het station vervangen door nieuwbouw. Het nieuwe station, inclusief uitgebreid emplacement, komt zo’n 500 meter ten noorden van het oude en krijgt alle elementen van een modern grensstation. Het nieuwe stationscomplex is in 1907 gereed en biedt naast de normale stationsvoorzieningen ook ruimte aan onder andere douane, marechaussee en de posterijen. Het stationsgebouw is bijna 200 meter lang en hiermee na Amsterdam Centraal langste stationsgebouw van Nederland. Het gebouw is asymmetrisch en bestaat uit verschillende bouwdelen. Van links naar rechts bestaat het gebouw uit een laag gedeelte met een hoog dak, gevolgd door een kort deel met een iets hogere gevel. Hierna volgt een lang symmetrisch bouwdeel met in het midden een puntgevel. Dit bouwdeel is rijk gedecoreerd met wapens van een groot aantal Europese landen. Hiernaast komt het hoge symmetrische entreegebouw met boven de deuren een opvallend groot venster. Na de entree volgt nog een kort hoog bouwdeel en een lange vleugel voor de afhandeling van het bagage- en goederenvervoer. Het gebouw eindigt in een hoog eindgebouw met voornamelijk dienstruimtes en -woningen. Langs het hele gebouw komt een perronkap. Deze is doorgetrokken tot het postgebouw aan het eind van het perron en hierdoor zo’n 400 meter lang. Het station krijgt een ruim opgezet eilandperron met daarop drie eenvoudige gebouwen. Het lange perron is voornamelijk bestemd voor het binnenlandse vervoer en eveneens vrijwel geheel overdekt. Beide perrons zijn verbonden door een reizigerstunnel en een bagagetunnel. Deze is in 2006 omgebouwd tot reizigerstunnel. Hierbij zijn de goederenliften vervangen door ‘normale’ liften. Na het eilandperron volgt een emplacement dat tientallen sporen telt en waar diverse voorzieningen als douane-, goederen- en locomotiefloodsen en sienhuizen te vinden zijn. Het oude stationsgebouw is na de opening van het nieuwe station gesloopt.

Tijdens de bevrijding raakt het station zwaar beschadigd. Het tweede en derde linker bouwdeel van het stationsgebouw zijn hierna tot aan het entreegebouw hersteld. Het rechterdeel deel is, met uitzondering van het eindgebouw, samen met één van de perrongebouwen gesloopt. In 1949 is de nieuwbouw van het rechterdeel van het stationsgebouw gereed. De entree is een stuk lager dan voorheen en is eenvoudig opgezet met een plat dak aan de straatzijde en aan de perronzijde een hoog zadeldak. De nieuwe rechter vleugel is nog lager en net zo eenvoudig in de traditionele Delftse School uitgevoerd. De vleugel sluit aan op het bewaarde hoge eindgebouw. Haaks op deze vleugel komt een rijwielstalling met zadeldak en een muur om het goederenemplacement uit het zicht te onttrekken. In de muur komt een poort naar dit deel van het emplacement. Ook aan de linkerzijde van het stationsgebouw komt nog een kort eenvoudig bouwdeel met plat dak.

In de loop der jaren is het goederenemplacement aan de voorzijde van het stationsgebouw opgebroken. 2006 neemt NS achter de muur die haaks op het stationsgebouw staat een nieuwe grote fietsenstalling in gebruik. De poort in de muur dient voortaan als ingang naar deze fietsenstalling. Intussen is het stationsgebouw, samen met de andere bewaarde gebouwen uit 1907, de douaneloods, de locomotiefloods en seinhuis B, in 2002 benoemd tot Rijksmonument.