Restanten van raccordementen

Stamlijn Breda

In 1918 koopt de gemeente Breda het gebied rond de Speelhuislaan, vernoemd naar het dan al gesloopte jachtslot ten noorden van het station, voor woningbouw en ontwikkeling van de industrie. Tien jaar later is in de middenberm van de kaarsrechte laan een stamlijn van ruim een kilometer in gebruik genomen. Met de komst van Haven de Krouwelaar en omliggende bedrijventerreinen na de Tweede Wereldoorlog is de verbinding met zo’n twee kilometer verlengd. Het industriespoor kent uiteindelijk vijf aftakkingen. In 1989 rijdt de laatste goederentrein over de stamlijn. Vanwege het mogelijk hervatten van het goederenvervoer is het spoor hierna nog vijftien jaar onderhouden.

Kort na de eeuwwisseling start herontwikkeling van het stationsgebied en is het goederenemplacement en de aansluiting op de stamlijn opgebroken. De stamlijn zelf is nog vrijwel compleet. Zowel in de middenberm van de Speelhuislaan als de Konijnenberg is de rails nog aanwezig. Beide delen zijn echter van elkaar gescheiden door de kruising met de Crogtberg. Terwijl het tracé in de Konijnenberg geleidelijk verdwijnt onder de begroeiing, is het deel in de Speelhuislaan geaccentueerd door nieuwe bestrating in gebruik als wandelpad.

Deventer Industriespoor

In 1925 neemt Deventer als eerste gemeente in Nederland een stamlijn in gebruik. Het tracé loopt via de Meester H.F. de Boerlaan naar het Pothoofd aan de IJssel. De stamlijn is vrijwel geheel als straatspoor aangelegd. Vooral na de Tweede Wereldoorlog breiden de bedrijventerreinen sterk uit en volgt een nieuwe stamlijn met diverse aansluitingen. In 1972 is als laatste aansluiting een spoor naar de afvaloverslag van de VAM aangelegd. Diezelfde periode begint de sluiting en opbraak van diverse bedrijfsaansluitingen. Vanaf 1992 resteert alleen het vervoer naar de VAM.

In 2003 rijdt de laatste goederentrein over het Deventer Industriespoor. De daaropvolgende jaren is de infrastructuur van de bedrijventerreinen gemoderniseerd en zijn de laatste restanten van de stamlijn en bedrijfsaansluitingen opgebroken. Het materiaalgebruik van de bestrating van een deel van de fietspaden verwijst naar het tracé van het voormalige straatspoor.

Dankzij particulier initiatief blijft het spoor op de hoek van de Industrieweg en de Hanzeweg behouden. Hier is in 2018 locomotor 297 neergezet. Ook een deel van de aansluiting van de stamlijn op het stationsemplacement ter hoogte van Hogeschool Saxion blijft liggen en is tussen de rails voorzien van half-verharding om als voetpad te fungeren. Aan het eind van het spoor is een stootjuk neergezet. In de Bergpoortstraat is een deel van de rails op de originele plek weer in de bestrating verwerkt. Ook op het terrein van de voormalige gasfabriek is een kort stuk rails op de originele plek teruggelegd.

Stamlijn Zutphen

Net als in Deventer is ook in Zutphen 1925 het eerste deel van de stamlijn naar de Spoorweghaven gereed. De daaropvolgende jaren volgen diverse bedrijfsaansluitingen. In 1956 is ook een stamlijn naar de nieuwe Industriehaven aangelegd.

Eind jaren 1960 zijn de Spoorweghaven en de Noorderhaven gedempt en worden de eerste delen van het raccordement opgebroken. Tien jaar later is ook een groot deel van de Industriehaven gedempt en verliest de stamlijn nagenoeg zijn functie. Tot begin jaren 1990 worden de laatste bedrijfsaansluitingen bediend. Hierna start de geleidelijke verwijdering van de rails. De laatste sporen zijn pas tijdens de herinrichting van het bedrijventerrein en het gebied rondom de nieuwe Noorderhaven rond 2010 opgebroken. Tussen het stationsemplacement en de rotonde van de Industrieweg en Pollaan blijft de scherp gebogen spoordijk van de stamlijn duidelijk zichtbaar tussen de bedrijfsgebouwen.

In 2024 is langs de nieuwe Noorderhaven een nieuw kadespoor aangelegd. Het spoor is aan de zijde van de IJssel afgesloten met een stootjuk. De ruimte tussen de rails is beplant.