Op 15 mei 2023 is het 85 jaar geleden dat de elektrificatie van het zogenaamde Middennet gereed is en de 90 elektrische treinstellen Materieel ’36 bij NS in dienst komen. Vanaf 26 mei 2023 blikt het Spoorwegmuseum met de interactieve tentoonstelling Onder Hoogspanning terug op één van de grootse veranderingen in de spoorweggeschiedenis, waarbij het Nederlandse spoorwegnet in één klap tot het meest moderne ter wereld behoort.

Vanaf 26 mei 2023 blikt het Spoorwegmuseum met de tentoonstelling Onder Hoogspanning terug op één van de grootse veranderingen in de spoorweggeschiedenis. Met de elektrificatie van het zogenaamde Middennet, de indienststelling van modern stroomlijnmaterieel en de invoering van een starre dienstregeling behoort het het Nederlandse spoorwegnet in één klap tot het meest moderne ter wereld. De daaropvolgende periode is grootste deel van het spoorwegnet geëlektrificeerd en is Nederland in 1958 het eerste land ter wereld waar afscheid wordt genomen van de stoomtractie.

De interactieve tentoonstelling laat onder andere zien hoe NS in korte tijd het hele Middennet van bovenleiding voorziet. Vanaf april 1936 worden in ruim twee jaar alle spoorlijnen vanuit Rotterdam, Den Haag, Amsterdam naar Utrecht, Arnhem en Eindhoven geëlektrificeerd. Intussen gaat de treindienst met de moderne dieseldrieën gewoon door. De komst van elektrische treinstellen die sneller optrekken en remmen, zorgt ervoor dat de dienstregeling aanzienlijk versneld en verbeterd kan worden. NS voert daarom op 15 mei 1938 de zogenaamde ‘starre dienstregeling’ in. Voortaan rijden de treinen op vaste tijden in een uur- of halfuursdienst, met goede aansluitingen. Hiermee loopt NS ook met de dienstregeling voorop de rest van de wereld.

De tentoonstelling laat zien welke innovaties destijds geïntroduceerd werden, hoe een elektrische trein werkt en wat nodig is om een spoorlijn te elektrificeren. Ook de uitvoering en werking van de bovenleiding en het verschil tussen wissel- en gelijkstroom worden uitgelegd. Bezoekers kunnen onder andere in de bekende sprinterkop ontdekken hoe een trein kan rijden. Ook is een pantograaf opgesteld die bediend kan worden.

Het pronkstuk van de tentoonstelling is Materieel ’36-treinstel 252 dat de afgelopen jaren door Stibans en het Spoorwegmuseum vrijwel geheel in historische staat is gerestaureerd. Het museum presenteert het historische treinstel, dat symbool staat voor de elektrificatie van het Middennet en de aanzienlijke verbetering van de dienstregeling voor het eerst tijdens de tentoonstelling. Het treinstel is destijds van revolutionair ontwerp. De gestroomlijnde vorm draagt niet alleen bij aan hogere snelheden, maar ook aan het moderne imago dat NS zich in die periode graag wilde aanmeten. De treinstellen zijn voor het eerst volledig gelast en niet meer geklonken. Hierdoor is het gewicht lager en kunnen hogere snelheden behaald worden gehaald. Naast het treinstel en de sprinterkop is ook de Blokkendoosstam van het museum onderdeel van de tentoonstelling.

In 1968 gaat Materieel ’36-treinstel 252 bij NS terzijde. In tegenstelling tot de andere soortgenoten, is het treinstel niet gesloopt maar in Haarlem, later in Blerick, gestald om verbouwd te worden tot dienstvoertuig. Het overbodige middenrijtuig is wel afgevoerd. Ondanks dat de verbouwing niet doorgaat, blijft het treinstel alsnog bewaard. Niet door het Spoorwegmuseum, dat geen plek heeft, maar door enkele liefhebbers, zowel binnen als buiten NS. In 55 jaar maakt het treinstel een flinke omzwerving langs verschillende standplaatsen door het hele land. Terwijl de stichting het treinstel al enkele jaren in beheer heeft, is Stibans vanaf 1985 officieel eigenaar van het treinstel. Vier jaar later is de 252 een prominente gast bij het 150-jarig bestaan van NS en staat het af en toe in het Spoorwegmuseum. Terwijl de revisie al in gang is gezet, neemt het museum de 252 in 2009 officieel over van Stibans. De stichting is echter nog wel betrokken bij de restauratie. Op 21 mei 2023 keert het vrijwel geheel gerestaureerde treinstel terug in het museum.

In 2008 start de uitgebreide revisie van de 252. In april dat jaar gaat het treinstel voor een cascorevisie naar het Duitse Delitzsch. Eind 2010 keert het stel terug in Nederland. Twee jaar later start de restauratie van het interieur. Dit gebeurt in eerste instantie in de grote hal van het museum en later in de loods in Blerick.

Lees op de website van het Spoorwegmuseum alles over de tentoonstelling Onder Hoogspanning.

Op de foto boven dit artikel een overzicht van de tentoonstelling Onder Hoogspanning in het Spoorwegmuseum met op de voorgrond Materieel ’36-treinstel 252 en op de achtergrond de sprinterkop en een klein deel van de Blokkendoosstam van het museum. De foto is, net als de andere foto’s op deze pagina, gemaakt op 29 mei 2023, tenzij anders vermeld.