Station Deventer wordt langzaam weer de oude

In augustus 1865 nemen de Staatsspoorwegen het eerste stationsgebouw van Deventer in gebruik. 22 Jaar later opent ook de HIJSM een station in de Hanzestad. Al snel gaan stemmen op om alle Deventerse spoorwegverbindingen in één nieuw station onder te brengen. Om ook de steeds drukker wordende kruisingen met het wegverkeer te ontlasten, is besloten de spoorlijnen in de stad en het nieuwe gezamenlijke stationsemplacement op te hogen.

De modernisering van het spoorwegnet in Deventer begint uiteindelijk in 1914. Door de Eerste Wereldoorlog duurt het echter nog tot 1920 wanneer op de plek van het voormalige SS-station het nieuwe stationsgebouw in gebruik genomen kan worden. Het asymmetrische hoofdgebouw kent een hoog deel met diverse stationsfuncties en woningen. Het lange lage deel aan de rechterkant van het gebouw is bestemd voor de opslag van goederen en als rijwielstalling. Het gebouw is via een tunnel onder de hooggelegen sporen verbonden met het eilandperron. Op het brede langgerekte perron staan drie perrongebouwen met daarin onder andere dienst- en wachtruimten en de stationsrestauratie. Vrijwel het complete perron is overdekt door de 400 meter lange perronkap. Naast het stationsgebouw komt een verwarmingsgebouw met een een forse watertoren in dezelfde bouwstijl.

In de loop der jaren verandert de indeling van de gebouwen van het stationscomplex regelmatig. Ook zijn kleine bouwdelen toegevoegd en verdwijnt bijvoorbeeld de hoge schoorsteen van het verwarmingsgebouw. Desondanks blijft de originele opzet grotendeels bewaard. Het stationscomplex, bestaande uit het hoofdgebouw, de rijwielstalling en goederenloods, het perron, inclusief gebouwen en perronkap en het ketelhuis met watertoren, is sinds 1994 gemeentelijk monument en wordt vijf jaar later opgenomen in het rijksmonumentenregister. Ook het urinoir dat voor het hoofdgebouw staat, hoort bij het monumentale stationscomplex, maar is in 2001 verwijderd om ruimte te maken voor de verbouwing van het stationsplein. Het gebouwtje keert niet terug op het vernieuwde plein maar staat sinds 2004 in het Nederlands Openluchtmuseum.

Vanaf 2015 wordt het monumentale station, waar mogelijk, in historische staat teruggebracht. Zo is het hoofdgebouw in 2016 zoveel mogelijk in de oude kleurstelling terug geschilderd. Ook zijn onder alle deuren vervangen door authentieke eikenhouten exemplaren. Boven de hoofdingang komt een klassiek ogende stationsklok. Ook de stationshal met granieten vloer, natuursteen en vele tegeltjes aan de wanden is compleet gerestaureerd. Technische constructies worden zoveel mogelijk uit het zicht gehaald. De voormalige goederenloods wordt opgeknapt en verbouwd voor horecaruimtes. De daaropvolgende jaren krijgen ook de perrongebouwen en perronkap een flinke opknapbeurt. De perronkappen krijgen hierbij de authentieke kleurstelling terug. De plastic golfplaten van de lichtstraat worden vervangen door glas.

Bij het herstellen van het monumentale stationscomplex werken verschillende partijen als NS, ProRail en de gemeente Deventer nauw samen. Ook de Stichting Industrieel Erfgoed Deventer is nauw betrokken bij de plannen. Zo neemt de SIED eind 2020 het initiatief om in totaal 28 jaloezieluiken en 4 paneelluiken naast de ramen op de eerste en tweede verdieping van het hoofdgebouw te reconstrueren. Op deze plek bevinden zich tot de jaren ’60 de zonwerende luiken van de drie woningen voor stationspersoneel.

Op 28 februari 2023 is met de terugkeer van de eerste luiken naast de ramen boven de hoofdentree weer een stap in de reconstructie van het historische karakter van het stationsgebouw gezet. De luiken zijn door de vrijwilligers van de SIED in de voormalige rijwielstalling gemaakt en in de originele donkergroene kleur geschilderd. Het is de bedoeling dit jaar ook de andere luiken terug te plaatsen. De SIED hoopt voor Open Monumentendag in september 2023 klaar te zijn.