1 april 2024

Op 1 mei 2024 is het 100 jaar geleden dat de Spoorwegmaatschappij Stadskanaal-Ter Apel-Rijksgrens, kortweg STAR, de spoorwegverbinding tussen beide plaatsen in gebruik neemt. De spoorlijn is dan nog bedoelt als verbindende schakel tussen het Nederlandse en Duitse spoorwegnet, maar is uiteindelijk geen lang leven beschoren. Een deel van het traject is inmiddels in gebruik als Museumspoorlijn STAR. Ter gelegenheid van het jubileum organiseert de vereniging op 2 mei 2024 een rit langs het complete tracé van de originele STAR.

Kort na de vorige eeuwwisseling ontstaan de eerste plannen voor de aanleg van een spoorlijn tussen het regionale spoorwegknooppunt Stadskanaal en het Duitse spoorwegnet bij Meppen. In 1914 wordt voor de aanleg van het Nederlandse deel van het traject de Groningsch-Drentsche Spoorwegmaatschappij Stadskanaal-Ter Apel-Rijksgrens opgericht. Door het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog laat een concessie voor het Duitse deel van het baanvak op zich wachten. De STAR begint intussen in 1915 alvast met het onteigenen van de gronden. Vijf jaar later start de spoorwegmaatschappij daadwerkelijk met de aanleg van de spoorlijn. Op 1 mei 1924 is het baanvak tussen Stadskanaal en Ter Apel Rijksgrens in gebruik genomen.

Kortst gebruikte spoorlijn van Nederland

Ondertussen is de economische situatie in Duitsland zo slecht dat daar wordt afgezien van de aanleg van een spoorlijn naar de grens bij Ter Apel. Het ruim vijf kilometer lange tracé tussen Ter Apel en het grensstation is twee jaar na de opening van de spoorlijn alweer gesloten. Het baanvak gaat hiermee de geschiedenis in als de kortst gebruikte spoorlijn in Nederland. Negen jaar later stopt ook al het vervoer op de rest van de spoorlijn.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog is het goederenvervoer tussen Stadskanaal en Ter Apel hervat. Terwijl in 1972 de laatste goederentreinen tussen Musselkanaal – Ter Apel rijden, duurt het uiteindelijk tot 1990 tot Stadskanaal, Nieuw-Buinen en Musselkanaal voor het laatst worden bediend. Enkele jaren later neemt Stichting Stadskanaal Rail, kortweg STAR, de spoorlijn tussen Veendam, Stadskanaal en Musselkanaal in gebruik voor toeristische ritten.

100 jaar STAR

Ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van de spoorlijn tussen Stadskanaal en Ter Apel organiseert Museumspoorlijn STAR op 2 mei 2024 een speciale tocht over en langs het complete tracé van de originele STAR. Om 12:30u vertrekt de stoomtrein van Stadskanaal naar Nieuw-Buinen. Hierna worden de restanten van de spoorlijn per historische bus tot aan de oude rijksgrens bij Ter Apel gevolgd. In het museumstation van Stadskanaal is een tentoonstelling over 100 jaar STAR te zien.

Rond 2016 gaan de eerste stemmen op om de spoorwegverbinding tussen Stadskanaal en Emmen te herstellen om zo een rechtstreekse treindienst tussen Groningen en Enschede mogelijk te maken. Voor de zogenaamde Nedersaksenlijn zijn verschillende tracévarianten bedacht. De nieuwe route volgt in ieder geval niet het historische tracé van de NOLS tussen Stadskanaal en Emmen. Het gedeeltelijk nog bestaande traject tussen Stadskanaal, Musselkanaal en Ter Apel wordt daarentegen op diverse kaarten als optie afgebeeld.

Tickets en het volledige programma op stadskanaalrail.nl

Hierboven de beknopte geschiedenis van de spoorlijn tussen Stadskanaal en Ter Apel.

Op de foto boven dit artikel rijdt STAR-loc 52 8060 op 2 augustus 2015 met een trein van Stadskanaal naar Musselkanaal over de karakteristieke brug over de Drouwenermond.