15 april 2024
Samen met Groningen, Friesland en Gelderland is Overijssel één van de laatste Nederlandse provincies waar nog dieseltreinen in het reizigersvervoer te vinden zijn. Na de elektrificatie van de lijnen van Zwolle naar Kampen en Wierden in 2017, wil de provincie ook de traditionele dieseltreinen op de laatste niet geëlektrificeerde lijnen vervangen. Omdat elektrificatie van de baanvakken Hengelo – Zutphen, Almelo – Mariënberg en Enschede – Gronau te duur lijkt, kiest de provincie in september 2022 voor de aanschaf van batterijtreinen. Omdat nieuwe berekeningen uitwijzen dat dit meer geld kost dan verwacht, kiest de provincie alsnog voor elektrificatie. In april 2024 wordt bekend dat het Rijk hieraan meebetaalt.
Na de geplande elektrificatie van de Maaslijn, zijn alleen nog in noord- en oost Nederland enkele niet geëlektrificeerde baanvakken voor het reizigersvervoer te vinden. Om toch emissieloos te kunnen rijden, zonder de relatief dure aanleg van een complete bovenleiding, kijken de belanghebbende partijen de laatste jaren steeds vaker naar alternatieve duurzame oplossingen. Zo is begin 2020 al een waterstoftrein bij Arriva te gast en rijden de treinstellen de noordelijke diesellijnen actief zijn, inmiddels op HVO-diesel. De nieuwe WINK-treinstellen van Arriva beschikken bovendien al over een accu voor de opslag van remenergie en kunnen zo bijvoorbeeld bij stilstand op stations al stationair draaien zonder dat hier brandstof voor nodig is. Ook kan de dieselmotor uit het accupakket eenvoudig worden vervangen door extra batterijen.
Batterijtreinen voor Overijssel en Gelderland?
Vanwege de toenemende vraag naar een duurzaam alternatief voor de exploitatie van de laatste diesellijnen organiseren ProRail, het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en de provincies Friesland, Gelderland en Overijssel in samenwerking met Arriva begin 2022 testritten met een batterijtrein. Voor de proef past fabrikant Stadler het accupakket van een WINK-treinstel aan zodat deze ook op de energie uit de batterij kan rijden. De WINK-treinstellen beschikken bovendien al over een stroomafnemer om de accu op te laden op plaatsen waar wél bovenleiding aanwezig is. Tijdens de testen wordt onder andere gekeken naar de snelheid waarmee de batterij oplaadt en hoe deze bij verschillende snelheden weer ontlaadt.
De testritten vinden plaats op twee trajecten die al gedeeltelijk van bovenleiding zijn voorzien. In Overijssel rijdt het treinstel enkele ritten tussen Almelo en Hardenberg. De accu kan hier op het geëlektrificeerde gedeelte tussen Mariënberg en Hardenberg worden opgeladen. In Gelderland rijdt het treinstel tussen Arnhem en Doetinchem. Hier kan tussen Arnhem en Zevenaar gebruik gemaakt worden van de bovenleiding. De uitkomsten van de testen worden meegenomen bij de besluitvorming over de toekomst van de diesellijnen in beide provincies én bij de doorontwikkeling van innovatieve tractiebatterijen.
Of toch niet?
Mede naar aanleiding van de succesvolle testritten en de relatief hoge kosten voor volledige elektrificatie besluit de provincie Overijssel in september 2022 batterijtreinen aan te schaffen ter vervanging van de LINT-treinstellen die nu nog voor Arriva en Keolis respectievelijk tussen Almelo en Hardenberg en tussen Zutphen en Oldenzaal rijden. De nieuwe treinstellen moeten bij het ingaan van de nieuwe concessie in 2027 door de provincie gaan rijden.
Na het besluit komen echter al snel extra kosten naar boven waardoor de provincie een maand later alweer afziet van de nieuwe treinstellen. Hierna moet de provincie opnieuw een financiële afweging maken in de zoektocht naar een duurzame invulling van de nieuwe concessieperiode die in 2027 van start moet gaan.
Naast genoemde trajecten heeft de provincie Overijssel ook voor de verbinding tussen Enschede en Gronau, waar DB Regio met Talent-dieseltreinstellen rijdt, nog geen duurzame oplossing op het oog. Terwijl de provincie graag een doorgaande verbinding tussen Zwolle en Münster ziet, dreigt door de geplande elektrificatie van het Duitse deel van het traject vanaf Gronau juist een eilandbedrijf zonder bovenleiding te ontstaan.
Alsnog elektrificatie
In juni 2023 maakt de provincie Overijssel bekend dat de lijnen Almelo – Mariënberg en Enschede – Gronau definitief geëlektrificeerd worden. Samen met de provincie Gelderland is intussen ook besloten de lijn tussen Zutphen en Hengelo onder draad te brengen. Zo kunnen vanaf 2028 op alle trajecten in Overijssel elektrische treinen rijden. Een maand later wordt echter bekend dat het Rijk niet wil meebetalen aan de plannen van de provincies.
Desondanks laten de provincies het hier niet bij zitten. Zo wordt aan het eind van het jaar bekend dat de provincie Overijssel de portemonnee trekt voor het benodigde vooronderzoek. Ook de lobby in Den Haag gaat onverminderd door.
Op 15 april 2024 maakt het demissionaire kabinet in de voorjaarsnota bekend alsnog 98 miljoen euro vrij te maken voor de elektrificatie van de baanvakken Almelo – Mariënberg en Zutphen – Hengelo. Het is nog altijd de bedoeling dat de eerste elektrische treinen vanaf eind 2027 op beide trajecten gaan rijden.
Ook het baanvak Enschede – Gronau wordt, als laatste diesellijn in Overijssel, geëlektrificeerd. Omdat door elektrificatie aan Duitse zijde van het traject een diesel-eiland zou ontstaan, heeft het kabinet al eerder toegezegd om hier aan de kosten bij te dragen. Vanaf 2030 moeten de eerste elektrische treinen gaan rijden. Het is nog niet bekend of de treinen dan ook van en naar Zwolle gaan rijden.
In 2017 bestelt Arriva als eerste spoorwegmaatschappij bij Stadler 18 treinstellen van het type WINK. De treinstellen hebben het uiterlijk van FLIRT-treinstellen en kennen een powerpack zoals de GTW-treinstellen. Deze hybride powerpack is echter zo opgebouwd dat deze makkelijk aangepast kan worden van bijvoorbeeld diesel naar waterstof of zelfs elektrisch rijden met accu’s. De treinstellen van Arriva rijden voornamelijk vanuit Leeuwarden naar Harlingen, Stavoren en Groningen.
Zowel Arriva als Keolis rijden in Overijssel met de LINT-treinstellen die Syntus in de periode 2001-2003, 2005 heeft aangeschaft. Hoewel de treinstellen in de tussentijd zijn opgeknapt, vertonen ze regelmatig defecten en is het interieur van verschillende stellen al aanzienlijk versleten. De treinstellen zijn door de trage besluitvorming van de provincie nog zo’n vijf jaar nodig. Terwijl de LINT-treinstellen van Keolis terzijde gaan, zet Arriva vanaf december 2023 hun Limburgse stellen in Twente in. Ook twee GTW-treinstellen van de noordelijke concessie versterken in Blauwnet-huisstijl het Twentse materieelpark.
Lees meer over het einde van het dieseltijdperk in Overijssel op nos.nl
Op de foto boven dit artikel rijdt Arriva-treinstel 350 op 18 april 2024 als stoptrein van Zutphen naar Oldenzaal in de buurt van Groot Dochteren. Het treinstel is afkomstig van de noordelijke concessie van de vervoerder en vult sinds december 2023 samen met de 314 het materieelpark van LINT-treinstellen aan. De stellen krijgen speciaal voor de dienst tussen Zutphen en Oldenzaal de Blauwnet-kleurstelling. Na de elektrificatie van het baanvak gaat een nieuwe concessieperiode in en krijgen de treinstellen die dan ingezet worden de RRReis-huisstijl.