19 april 2024

In de jaren ’50 neemt NS een kleine serie krachtige locomotieven in gebruik. Een aantal exemplaren is tot in de jaren ’80 in de karakteristieke Berlijns blauwe kleurstelling te zien. In 2002 gaan de laatste exemplaren bij NS terzijde. Het Spoorwegmuseum verwerft de 1302 en de 1312. Laatstegenoemde loc rijdt in de gele NS-huisstijl regelmatig ritten voor het museum. De 1302 is intussen in Blerick opgeborgen. In 2024 wordt de loc opgeknapt en weer teruggebracht in de Berlijns blauwe uitvoering.

Door de uitbreiding van de elektrificatieplannen besluit NS in aanvulling op de series 1100 en 1200 nog een reeks elektrische locomotieven te bestellen. De nieuwe locomotieven zijn gebaseerd op de Fanse serie CC-7100 en uiterlijk en technisch sterk verwant aan de locomotieven uit de serie 1100. De locs uit de serie 1300 zijn bovendien sterker dan de oudere locomotieftypes. In mei 1952 start de aflevering van de tien bestelde locomotieven. In maart 1953 neemt NS de 1310 als laatste in gebruik. Twee maanden later raakt de 1303 bij een ernstig ongeval bij Weesp zo zwaar beschadigd dat deze ter plekke is gesloopt. Ter vervanging is in 1954 de 1311 afgeleverd. In 1956 neemt NS nog een vervolgorder van vijf locomotieven in gebruik.

Net als de eerste vijftig locomotieven van de serie 1100 en het grootste deel van de locomotieven van de serie 1200, zijn de 1301-1311 in de gebruikelijke turkooizen huisstijl afgeleverd. In 1954 en 1955 zijn ze, net als alle andere elektrische locomotieven, Berlijns blauw geschilderd. De laatste vijf komen direct in deze kleurstelling in dienst. Tussen 1972 en 1979 krijgen de meeste locomotieven de nieuwe geel-grijze NS-huisstijl. De 1307 en 1310 blijven echter tot hun renovatie blauw.

Modernisering

NS is in eerste instantie van plan de serie 1300 begin jaren ’80 te slopen en te vervangen door veertien extra locomotieven van de serie 1600. De vervoerder onderzoekt echter ook een beperkte levensduurverlenging van zeven jaar of een uitgebreide levensduurverlenging van dertien jaar. Uiteindelijk kiest NS voor de laatste optie. De complete serie kan zo halverwege de jaren ’90, tegelijkertijd met de serie 1200 worden vervangen door een nieuwe reeks elektrische locomotieven. De blauwe 1307 is in 1984 als eerste onder handen genomen. In oktober 1987 verlaat de 1313 als laatste gerenoveerde locomotief uit de serie de werkplaats in Tilburg. Uiterlijk vallen de locomotieven op doordat ze vrijwel geheel geel zijn en een groot NS-logo op de zijwanden hebben. Net als de locomotieven uit de serie 1600 krijgen de gerenoveerde locs vanaf 1988 een plaatsnaam en gemeentewapen op de zijwanden.

Museumlocomotieven 1302 en 1312

Door de toename aan getrokken reizigerstreinen heeft NS in 2000 nog plannen om tien van de vijftien locs op te knappen. Desondanks gaan de laatste exemplaren in 2002 alsnog terzijde. Het Spoorwegmuseum verwerft dat jaar de 1302. In 2005 raakt een tractiemotor defect. Als compensatie is dat jaar ook de rijvaardige 1312 in de collectie van het museum opgenomen. De loc behoudt de gele NS-huisstijl en rijdt regelmatig ritten voor het museum.

De 1302 staat intussen jarenlang in het depot van het museum in Blerick. In 2024 wordt de loc, net als 70 jaar eerder, weer in de Berlijns blauwe uitvoering geschilderd. Hierbij worden ook de aluminium sierstrippen en nummerplaten weer aangebracht. Na de opknapbeurt keert de loc na lange tijd waarschijnlijk weer terug in het Spoorwegmuseum.

Naast het Spoorwegmuseum verwerft de Stichting Klassieke Lokomotieven ook twee locomotieven van de serie 1300. Na jarenlange stilstand verschijnen zowel de 1304 als de 1315 weer in het goederenvervoer. De 1304 rijdt in 2016 en 2017 in een bruine kleurstelling enkele maanden voor HSL Logistik. Vanaf december 2018 is de loc via voertuighouder Fairtrains beschikbaar voor de verhuur. Begin 2020 is ook de 1315 voor de inzet via Fairtrains weer rijvaardig gemaakt. De loc krijgt hierbij een eigentijdse variant van de Berlijns blauwe kleurstelling uit de jaren ’50. De wijzigingen die tijdens de modernisering in de jaren ’80 zijn aangebracht, zoals de indeling van de frontseinen, blijven hierbij aanwezig.

Begin jaren ’50 introduceert NS met de nieuwe elektrische locomotieven en bijbehorende rijtuigen een nieuwe turkooizen huisstijl. De kleur blijkt al snel erg besmettelijk, waarop de vervoerder al na een paar jaar besluit om het nieuwe materieel Berlijns blauw te schilderen. De kleur, ook wel Pruisisch blauw genoemd, is een van de eerste moderne synthetische pigmenten. Er is zeer weinig van dit pigment nodig om de sterke blauwe kleur te verkrijgen. De kleur is echter niet zo lichtecht. Door de hoge kleursterkte is de kleur snel overheersend. Het pigment is begin 18e eeuw ontdekt en sinds 1708 commercieel geproduceerd.
Meer over Berlijns blauw op wikipedia.org

Hierboven het fotoverslag van de ontwikkelingen rond de 1302 in de loods in Blerick zoals te zien is op de Facebookpagina van het Spoorwegmuseum

Op de afbeelding boven dit artikel de 1302 in de Berlijns blauwe uitvoering, getekend door Charles Burki voor het boek De Kilometerkampioen uit 1954.