5 juli 2024
In 1864 neemt de HIJSM voor het eerste een speciaal Koninklijk Rijtuig in gebruik. Het rijtuig krijgt het nummer SR1. In de daaropvolgende 160 jaar reist de Koninklijke Familie met het rijtuig en verschillende opvolgers door binnen- en buitenland. In 2023 wordt de SR10 als laatste officiële Koninklijke Rijtuig opgenomen in de collectie van het Spoorwegmuseum. Op 12 juli 2024 wordt het rijtuig samen met begeleidingsrijtuig SR12 officieel overgedragen.
Met het oog op het einde van de levensduur van het huidige rijtuig SR10, beëindigt NS in de loop van 2023 het beheer en de inzet van de Koninklijke Trein. Omdat er geen nieuw rijtuig wordt aangesteld, komt hiermee na bijna 160 jaar een einde aan de inzet van een speciaal Koninklijk rijtuig voor de binnen- en buitenlandse reizen van ons koningshuis en van staatshoofden die ons land bezoeken.
Koninklijke Treinen door de jaren heen
In 1864 neemt de HIJSM voor het eerste een speciaal Koninklijk Rijtuig in gebruik. Het rijtuig krijgt het nummer SR1, waarbij SR staat voor Salon Rijtuig. Ook andere spoorwegmaatschappijen bouwen speciale rijtuigen voor de Koninklijke familie. In 1903 komt een compleet nieuwe universele Koninklijke Trein in dienst. De trein bestaat uit twee salonrijtuigen, een bagagewagen en een keukenwagen die in navolging van de SR1 zijn genummerd in SR2-5.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog is de trein zwaar beschadigd en leeggeroofd. In 1948 komt een nieuwe, tijdelijke Koninklijke Trein in dienst, bestaande uit een Machinewagen 6 en de SR7. In 1953 en 1955 zijn als vervanging van het tweetal de in 1932-1933 als D-treinrijtuigen gebouwde 7522 en 7546 omgebouwd tot salonrijtuigen SR8 en SR9.
Van laatste Koninklijke Rijtuig tot museumstuk
In 1993 zijn de SR8 en SR9 vervangen door het uiteindelijk laatste Koninklijke Rijtuig, de SR10. Hiervoor is eerste klasse Intercityrijtuig verbouwd. Het rijtuig krijgt niet alleen een compleet nieuw interieur maar is net als de voorgangers aan de buitenzijde te herkennen aan de Koninklijk blauwe kleurstelling. In de loop der jaren zijn diverse rijtuigen als begeleidingsrijtuig aan de trein toegevoegd. Het gaat hierbij om rijtuigen zonder verder aanpassingen. Uiteindelijk zijn twee vaste eerste klasse Intercityrijtuigen aangewezen als begeleidingsrijtuig. De rijtuigen krijgen geen nieuw interieur maar wel de blauwe kleurstelling.
Koning Willem-Alexander en Koningin Máxima maken tijdens het staatsbezoek aan België van 20 tot en met 22 juni 2023 voor het laatst gebruik van het Koninklijke rijtuig. Hierbij zijn de beide vaste begeleidingsrijtuigen al vervangen door reguliere Intercityrijtuigen. Na de terzijdestelling biedt NS de SR10 aan het Spoorwegmuseum aan. Het is de bedoeling dat de Koninklijke familie, net als buitenlandse koningshuizen, voortaan gebruikt maakt van reguliere treinen.
Op vrijdag 12 juli 2024 wordt de SR10 samen met begeleidingsrijtuig SR12 door NS president-directeur Wouter Koolmees officieel aan het museum overgedragen. Tijdens het Open Trein Festijn in september is het rijtuig open voor publiek.
Voor de SR10 is in 1992-1993 eerste klasse Intercityrijtuig 50 84 10-70 647-9 verbouwd. Het rijtuig uit 1988 krijgt hierbij een salon met zithoek en een vergadertafel met zes stoelen, twee kleine slaapkamers en een keukentje. Aan de buitenzijde is het rijtuig te herkennen aan de vrijwel compleet blauwe kleurstelling met gele band waarin een kroontje is verwerkt. In 2012 zijn de eerste klasse rijtuigen 10-70 349 en 350 enigszins aangepast om dienst te doen als begeleidingsrijtuig. In de 349 komen onder andere een kleine bar en enkele bedden. Het tweetal krijgt de Koninklijk Blauwe huisstijl, maar dan zonder kroontje. De drie rijtuigen zijn, in tegenstelling tot hun soortgenoten, nooit gemoderniseerd en keren na hun terzijdestelling dan ook niet meer terug in de reguliere reizigersdienst. Uiteindelijk is ook rijtuig SR12 in de collectie van het Spoorwegmuseum opgenomen. Het rijtuig heeft grotendeels het eerste klasse interieur van na de eerste modernisering van de ICR.
Terwijl de SR10 vooral in de jaren ’90 nog met grote regelmaat van stal wordt gehaald, is het rijtuig voorafgaand aan het Staatsbezoek aan België al ruim zes jaar niet meer ingezet voor officiële ritten. Op de website martijnhaman.nl een overzicht van het gebruik van de SR10 door de jaren heen.
Meer informatie over de overdracht is te vinden op de Facebookpagina van het Spoorwegmuseum
De Koninklijke Trein rijdt tussen 2017 en 2023 geen officiële ritten. Wel rijden de rijtuigen regelmatig een conditierit en gaan ze voor onderhoud naar Maastricht. Op de foto boven dit artikel staat loc 203-2 van Volker Rail op 26 januari 2014 met het Koninklijk rijtuig en beide begeleidingsrijtuigen in Amersfoort klaar voor een rit naar Maastricht.