Eerste deelserie ICM buiten dienst

Het Intercitymaterieel rijdt sinds halverwege de jaren ’80 samen met de getrokken Intercityrijtuigen een belangrijk deel van de Nederlandse intercitydiensten. In 1977 neemt NS al zeven proeftreinstellen in gebruik. Van 1983 tot begin 1994 bouwt Talbot in Aachen 87 driewagenstellen van de types ICM 1 en 2 en 50 vierwagenstellen van de types ICM 3 en 4. Het Intercitymaterieel wordt gekenmerkt door de zogenaamde doorloopkop. Hierdoor is het voor het personeel, de minibar én reizigers mogelijk om tijdens de rit van het ene naar het andere treinstel te lopen. Op 14 december 1983 komt de 4011 als eerste reguliere treinstel van de serie ICM 1 vanuit Aachen in Nederland aan. Na de nodige proef- en instructieritten verschijnen de eerste treinstellen op 3 juni 1984 in de reizigersdienst.

Nadat NS de zeven proefstellen in 2003 uit dienst haalt, zijn de overige treinstellen tussen 2006 en 2011 gemoderniseerd. De doorloopkop en de deuren aan de voorzijde zijn hierbij verwijderd.

Vervanging op komst

Ter vervanging van de Intercityrijtuigen en een deel van de ICM-treinstellen bestelt NS in 2016 bij het Franse Alstom voor het eerst in bijna 25 jaar een nieuwe reeks enkeldeks Intercity-treinstellen. De treinstellen van het type Coradia Stream krijgen bij NS de naam Intercity Nieuwe Generatie. Het plan is dat de eerste stellen eind 2020 in dienst komen en de afvoer van het oude intercitymaterieel van start kan gaan. Ondanks dat de ingebruikname van de ICNG is uitgesteld, gaan in 2020 voor het eerst drie ICM-treinstellen van de vervolgseries buiten dienst.

Ondanks de aanzienlijk afgenomen reizigersaantallen en de uitgedunde dienstregeling vanwege de coronapandemie zet NS de afvoer van defect IC-materieel in 2021 niet door. Reden hiervoor is dat de complete serie DDZ-treinstammen aan de kant staat vanwege afwijkend rijgedrag. Uitzondering is treinstel 4024 die in mei dat jaar botsschade oploopt.

De intensieve inzet en leeftijd begint het ICM intussen steeds meer parten te spelen. Zo zijn in 2021 zo’n 25 treinstellen in Haarlem voor verschillende ‘ouderdomsverschijnselen’ behandeld. Meest voorkomend zijn corrosie en de slijtage aan de vloer rond de toiletten en de daar aanwezige kabelkokers.

Afvoer komt op gang

Vanaf december 2021 keren de 49 DDZ-treinstammen geleidelijk terug op het spoor. Omdat NS verwacht dat de reizigersaantallen niet snel weer helemaal op het niveau van voor de pandemie komen, hervat de vervoerder in april 2022 de afvoer van de slechtste ICM-treinstellen. In tegenstelling tot eerdere plannen, gaan in de loop van 2022 treinstellen uit alle deelseries terzijde. In 2023 richt NS zich weer op de geleidelijke afvoer van de oudste deelserie.

Terwijl de 86 treinstellen van de deelseries ICM 2-4 worden opgeknapt, gaan in de tweede helft van 2023 de meeste treinstellen uit de eerste deelserie ICM 1 terzijde. Hoewel niet alle treinstellen aan het eind van hun levensduur zijn, is er te weinig onderhoudspersoneel beschikbaar om de stellen op de baan te houden.

De zwanenzang van de 4011

Volgens plan gaan begin 2024 de laatste treinstellen van de serie ICM 1 uit dienst. Terwijl de meeste stellen al aan de kant staan, haalt de 4011 op 14 december 2023 op de valreep het 40-jarig jubileum. Drie dagen later rijdt het stel een flinke rondrit van bijna 14 uur door Nederland. Op de ramen is de tekst “Na 40 jaar IC stopt de 4011 ermee” te lezen. Net als voor de modernisering prijkt de naam Koploper weer naast het NS-logo.

De tekst op de ramen van de 4011 blijkt iets te voorbarig. Terwijl de laatste treinstellen van de eerste deelserie begin 2024 uit dienst gaan, wordt bekend dat de 4011, die inmiddels een bescheiden cultstatus onder treinliefhebbers heeft opgebouwd, nog een extra opknapbeurt krijgt. Hiermee kan het stel nog een aantal extra maanden op de baan kan blijven. In deze periode krijgt het stel regulier onderhoud en worden ook kleine defecten nog verholpen.

Eind april 2024 maakt NS bekend dat het treinstel nóg een afscheidsrit krijgt. Het stel rijdt op 3 mei 2024 opnieuw een ronde door een flink deel van het land. Deze keer rijdt de 4011, met op de zijwand de tekst “40 jaar koploper van NS!” als extra intercity en is zo toegankelijk voor het publiek. Na de rit rijdt het stel nog enige tijd in de reizigersdienst. Op 8 mei 2024 rijdt de 4011 de laatste ritten. Na een rit van Groningen naar Zwolle verdwijnt het stel, en daarmee de serie ICM 1, na bijna veertig jaar definitief uit de reizigersdienst.

update: eind mei wordt bekend dat de 4011 is opgenomen in de collectie van het Spoorwegmuseum