De vijftien locomotieven van de serie 1300 zijn gebaseerd op SNCF-serie CC-7100 en zijn tot de komst van de serie 1600 de sterkste locomotieven van NS. Tot hun renovatie halverwege de jaren ’80 kennen ze een onrustige loop en zet NS ze voornamelijk in de goederendienst in. Ze rijden onder andere zware erts- en olietreinen. Na de renovatie en de komst van de locomotieven van de serie 1600 gaan de locs halverwege de jaren ’80 ook weer reizigerstreinen rijden. Hoewel NS in 2000 nog plannen heeft om tien van de vijftien locs op te knappen, gaan de laatste exemplaren in 2002 alsnog terzijde. Vier locomotieven blijven bewaard. De 1304 en 1315 keren zelfs terug in het goederenvervoer.
Door de uitbreiding van de elektrificatieplannen besluit NS in aanvulling op de series 1100 en 1200 nog een reeks elektrische locomotieven te bestellen. De nieuwe locomotieven zijn gebaseerd op de Fanse serie CC-7100 en uiterlijk en technisch sterk verwant aan de locomotieven uit de serie 1100. De locs uit de serie 1300 zijn sterker dan de oudere locomotieftypes. In mei 1952 start de aflevering van de tien bestelde locomotieven. In maart 1953 neemt NS de 1310 als laatste in gebruik. Twee maanden later raakt de 1303 bij een ernstig ongeval bij Weesp zo zwaar beschadigd dat deze ter plekke is gesloopt. Ter vervanging is in 1954 de 1311 afgeleverd. In 1956 neemt NS nog een vervolgorder van vijf locomotieven in gebruik. Net als de eerste vijftig locomotieven van de serie 1100 en het grootste deel van de locomotieven van de serie 1200, zijn de 1301-1311 in de gebruikelijke turkooizen huisstijl afgeleverd. In 1954 en 1955 zijn ze, net als alle andere elektrische locomotieven, Berlijns blauw geschilderd. De laatste vijf komen direct in deze kleurstelling in dienst. Tussen 1972 en 1979 krijgen de meeste locomotieven de nieuwe geel-grijze NS-huisstijl. De 1307 en 1310 blijven echter tot hun renovatie blauw.
Levensduurverlenging
NS is in eerste instantie van plan de locomotieven van de serie 1300 vanaf 1983 af te voeren en te slopen. Ter compensatie wil de vervoerder veertien extra locomotieven van de serie 1600 laten bouwen. NS onderzoekt desondanks ook een beperkte levensduurverlenging van zeven jaar of een uitgebreide levensduurverlenging van dertien jaar mogelijk is. Uiteindelijk kiest de vervoerder voor de laatste optie. Een belangrijke reden is dat de complete serie zo halverwege de jaren ’90 tegelijkertijd met de serie 1200 kan worden vervangen door een nieuwe reeks elektrische locomotieven.
De blauwe 1307 is in 1984 als eerste onder handen genomen. In oktober 1987 verlaat de 1313 als laatste gerenoveerde locomotief uit de serie de werkplaats in Tilburg. Uiterlijk vallen de locomotieven op doordat ze vrijwel geheel geel zijn en een groot NS-logo op de zijwanden hebben. De 1306, 1307 en 1310 krijgen als eerste gerenoveerde locs eenbeenstroomafnemers. De 1313 heeft deze al sinds 1980 nadat de loc deze overneemt van de 1302 die vanaf 1972 met deze stroomafnemers rijdt. Net als de locomotieven uit de serie 1600 krijgen de gerenoveerde locs vanaf 1988 een plaatsnaam en gemeentewapen op de zijwanden.
De laatste jaren bij NS
In 1997 gaat de 1316 als eerste loc na de 1303 buiten dienst. In 1998 volgen de 1308 en 1313. In de zomer van 1999 gaan de meeste overgebleven exemplaren officieel buiten dienst. De terzijde gestelde locomotieven 1301, 1305-1308, 1310, 1311, 1313 en 1316 zijn in juli dat jaar als ‘strategische reserve’ op de Amsterdamse Watergraafsmeer gestald. De 1302, 1304, 1312 en 1315 blijven rijvaardig en zijn sporadisch in de rijdende dienst aan te treffen als vervanging van defecte locomotieven. Formeel vallen de locs vanaf 1999 onder de boedel van NS Cargo. Met het oog op de huur van een groot aantal rijtuigen gaan alle locs in oktober 2000 weer over naar NS Reizigers. Tien van de vijftien exemplaren moeten hierbij na een revisie weer in de reizigersdienst gaan rijden. In afwachting van de overgang van NS Cargo naar NS Reizigers zijn de laatste vier rijvaardige locomotieven aan het begin van de zomer van 2000 in Maastricht opgesteld. In het najaar zijn alle vijftien locomotieven naar Tilburg gebracht voor de revisie van het tiental. De overige vijf locs en tien locomotieven van de serie 1100 dienen als onderdelenleverancier.
Nadat NS Reizigers in het voorjaar van 2001 besluit extra locomotieven van de serie 1600 van NS Cargo over te nemen, staakt de werkplaats de renovatiewerkzaamheden. Vervolgens is het plan de vier rijvaardige locomotieven een extra onderhoudsbeurt te geven, waarna ze tot de operationele reserve behoren. Uiteindelijk is alleen de 1302 opgeknapt en in augustus 2001 aan NS Reizigers afgeleverd. Om in Tilburg ruimte te creëren, verhuizen de meeste andere locs ondertussen naar Roosendaal. Hoewel het niet meer tot inzet in de reizigersdienst komt, krijgen de locs 1302, 1304, 1312 en 1315 alsnog een taak bij NS Reizigers. De locomotieven fungeren, net als enkele 1100-en een paar jaar eerder, als energieloc voor het instructieprogramma rond de ICK-rijtuigen. Ze zijn in november 2001 respectievelijk in Den Haag, Rotterdam, Venlo en Eindhoven neergezet. Wanneer de ICK-rijtuigen in de loop van 2002 in dienst komen, worden de 1302 en 1312 afgevoerd. De 1304 en 1315 zijn hierna nog enkele jaren voor instructiedoeleinden in gebruik. Terwijl de overige locomotieven in 2004 zijn gesloopt blijft het viertal bewaard.
Terugkeer in het goederenvervoer
In juni 2015 wordt bekend HSL Logistik interesse heeft in de 1304 en 1315 die inmiddels eigendom zijn van de Stichting Klassieke Lokomotieven. Hoewel het in eerste instantie de bedoeling is om de 1315 als eerste rijvaardig te maken, is het november 2015 de 1304 die na een opknapbeurt wordt ingezet. De locomotief is voorzien van de bruin-oranje kleurstelling van de vervoerder. De nummers en stadswapens blijven op dezelfde plek, maar zijn crèmekleurig uitgevoerd net als de bak rondom de frontseinen. De locomotief raakt drie maanden later defect en is hierna niet meer ingezet.
De loc keert begin 2018 samen met de nooit ingezette 1315 terug bij hun eigenaar. Tussen april en december 2018 laat Fairtrains de 1304 met behulp van onderdelen uit de 1122 opnieuw rijvaardig maken waarna de loc weer beschikbaar is voor het goederenvervoer. De 1315 is vanaf februari 2020 weer bedrijfsvaardig en krijgt de daaropvolgende periode een eigentijdse Berlijns blauwe uitvoering inclusief (ditmaal geschilderde) sierstrepen en (houten) nummerplaten. Fairtrains biedt de klassieke locomotieven zo een duurzaam tweede leven, een concept wat bijvoorbeeld in Duitsland veel vaker voorkomt. De interesse blijkt in Nederland echter zeer beperkt te zijn. De locomotieven zijn dan ook maar amper ingezet.
Inzet
De sterkste locomotieven van NS worden al snel hoofdzakelijk in het zware goederenvervoer ingezet. De locs rijden onder andere erts-, kalk-, olie- en zouttreinen. Ook een aantal (internationale) sneltreinen wordt door de locomotieven gereden. Door de onrustige loop zijn ze regelmatig voor langere tijd uit de reizigersdienst gehaald. Als in de jaren ’80 de sterkere locomotieven van de serie 1600 in dienst komen en de 1300-en gerenoveerd zijn, verschijnen ze steeds vaker weer in de reizigersdienst. Begin jaren ’90 neemt de inzet in de reizigersdienst verder toe en verschijnen de locomotieven planmatig voor een aantal treinen tussen Zandvoort en Maastricht/Heerlen, tussen Hoofddorp en Enschede en tussen Den Haag en Venlo. Ook rijden ze een enkele trein op de IJssel-Brabantroute.
Halverwege de jaren ’90 worden de locs in de reizigersdienst alleen nog planmatig voor een enkele autoslaaptreinen ingezet. In januari 1997 nemen ze enkele treinen tussen Hoofddorp en Bad Bentheim van de locomotieven van de serie 1100 over. Een half jaar later verdwijnen ze alweer van deze verbinding. Met goederentreinen zijn ze nog in vrijwel het hele land aan te treffen. Vanaf eind 1998 is de inzet van de serie 1300 in de goederendienst nog zeer beperkt. Van maandag tot en met zaterdag zijn volgens dienstregeling nog slechts drie locs actief. Op zondag staan ze allemaal stil. Naast deze dienstregeling is er ook nog een reserve-omloop voor drie locomotieven. Enkele maanden later zijn de laatste rijvaardige locs niet meer in een omloop ingedeeld en nemen ze voornamelijk in goederendiensten van defecte locomotieven uit de serie 1600 over. Ze rijden hierbij vrijwel alleen tussen Kijfhoek en Venlo. Daarnaast verschijnen ze in andere invaldiensten zoals intercitytreinen tussen Haarlem en Eindhoven/Maastricht. In het najaar van 1999 krijgen de laatste rijvaardige locomotieven weer enige tijd een bescheiden eigen omloop. Ze rijden een goederentrein Kijfhoek – Amersfoort en een trein Kijfhoek – Amsterdam Westhaven. NS Cargo zet de laatste locs daarnaast voor extra goederentreinen in. Met ingang van de zomerdienst 2000 vervalt de vaste inzet van de locs.
In november 2015 keert de 1304 voor HSL Logistik terug in het goederenvervoer per spoor. De loc is voornamelijk tussen Bad Bentheim, Amersfoort en de Kijfhoek te zien. In februari 2016 raakt de locomotief defect en verschijnt deze niet meer in dienst bij HSL. In december 2018 maakt de loc de eerste ritten voor Fairtrains. Na enkele materieeloverbrengingen rijdt de loc ook weer goederentreinen. Daarnaast is de loc vanaf het voorjaar van 2019 enige tijd vaste reserve van goederenvervoerder RFO. De 1315 Vanaf het voorjaar van 2022 is de 1315 reserveloc bij HSL Netherlands en rijdt zo voornamelijk een aantal autotreinen tussen Bad Bentheim en Amersfoort.
Museumlocomotieven
Het Spoorwegmuseum verwerft in 2002 de 1302. In 2005 raakt een tractiemotor defect. Als compensatie is dat jaar ook de rijvaardige 1312 in de collectie van het museum opgenomen. De loc rijdt in de gele NS-huisstijl regelmatig ritten voor het museum. De 1302 verhuist in 2010 naar het depot van het museum in Blerick. In 2024 wordt de loc weer teruggebracht in de Berlijns blauwe uitvoering inclusief aluminium sierstrippen en nummerplaten.
Vanaf augustus 2005 beschikt de Stichting Klassieke Lokomotieven (KLOK) over de 1304. Een jaar eerder heeft de stichting al de 1315 verworven. Laatstgenoemde loc is rijvaardig maar niet op de hoofdbaan toegelaten. De 1315 is begin 2013 opgeknapt en in bruikleen overgedragen aan Eisenbahn-Erlebniswelt in het Duitse Horb. In september 2015 keert de locomotief terug in Nederland om samen met de 1304 door goederenvervoerder HSL Logistik te worden ingezet in het zogenaamde spotvervoer. Uiteindelijk doet alleen de 1304 enkele maanden dienst voor de vervoerder die in 2017 failliet gaat. In januari 2018 keren de locs terug bij de Werkgroep Loc 1501/Stichting Klassieke locomotieven. De 1304 rijdt vanaf december 2018 via Fairtrains weer op het Nederlandse spoorwegnet. De 1315 is begin 2020 met behulp van onderdelen uit de 1122 weer rijvaardig gemaakt. Hierna krijgt de loc een eigentijdse variant van de Berlijns blauwe kleurstelling uit de jaren ’50.
Op de foto boven dit artikel is de 1315 is op 10 juni 2018 onder andere samen met DE-loc 2454 tijdens het zogenaamde Multi-Event in Blerick te bezichtigen. In 2019 krijgt de 1315 voor de inzet door Faitrains een Berlijns blauwe uitvoering.